10 Μαΐου 2021
Βιώνοντας Μια Συλλογική Απώλεια. Ψυχολογία: Tips για την Αντιμετώπιση των Επιπτώσεων της Πανδημίας

Βιώνοντας Μια Συλλογική Απώλεια. Ψυχολογία: Tips για την Αντιμετώπιση των Επιπτώσεων της Πανδημίας

της κας Βικτωρίας Ασκαρίδου 

Ψυχοθεραπεύτρια Gestalt, Θεραπεύτρια Sandplay
Θεραπευτική ύπνωση, Επόπτρια Gestalt

Εκπαιδεύτρια CRM & Eπόπτρια CRM
Τραυματοθεραπεύτρια (EMDR, CRM basic & Advanced)

Όλα ξεκινούν από ένα πένθος, από μια απώλεια. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς απώλεια. Με ένα κλάμα γεννηθήκαμε και βγήκαμε από την κοιλιά της μάνας μας. Αυτό το κλάμα είναι το πρώτο τεκμήριο ζωντάνιας αλλά και ο πρώτος αποχωρισμός, το πρώτο πένθος. Χάσαμε την θαλπωρή του ενδομήτριου παράδεισου, όμως αν δεν βιώναμε αυτή την πρώτη απώλεια και τον πρώτο αποχωρισμό, θα είμασταν ακόμα αγέννητοι, πεθαμένοι.. Η απώλεια δεν γεννά μόνο θυμό παραίτηση, οργή, αβουλία, θλίψη αλλά ανοίγει και έναν δρόμο ζωής, ομιλίας, δημιουργίας και μας βοηθάει να ξανα-θυμηθούμε (re-member) ποιοι πραγματικά είμαστε.

Δεν είναι εύκολη η προσαρμογή στις αλλαγές που έχει επιφέρει η πανδημία του COVID-19 σε πολλά επίπεδα στις ζωές των ανθρώπων. Πέραν του πένθους που μπορεί να προκαλείται από την απώλεια της ζωής, λόγω του κορονοιού, είναι πολύ πιθανό οι άνθρωποι να θρηνούμε και για άλλες απώλειες, όπως η απειλή για την υγεία μας, η διατάραξη της πραγματικότητας που γνωρίζαμε, η απώλεια της εργασίας μας, της ελεύθερης επικοινωνίας και κυκλοφορίας, απώλεια της καθημερινής μας ρουτίνας.

Για πολλούς ανθρώπους και η επαφή με τον εαυτό και την μοναξιά ή αντίθετα η επαφή χωρίς εναλλακτικές με την οικογένεια(αν οι σχέσεις δεν είναι ιδανικές), απειλούν την εσωτερική μας συνοχή και ανακινούν ανυπόφορα άγχη…έτσι υπάρχει ένας εξωτερικός περιορισμός-απειλή και ένας εσωτερικός περιορισμός-απειλή που μέχρι τώρα περίτεχνα κρύβαμε . Οι ώρες που καλούμαστε να ζήσουμε κλεισμένοι και μόνοι οι περισσότεροι, χωρίς πολύ δουλειά και κοινωνικότητα, μας φέρνει πολύ κοντά στην υπαρξιακή μοναξιά που πολλοί ζήσαμε σαν βρέφη όταν η μαμά δεν κατάφερε να είναι εκεί και ο φόβος του θανάτου είναι έντονος και αβάστακτος.

Με την ευρεία έννοια, πένθος προκαλεί ό,τι διασαλεύει την ασφάλεια του κόσμου, όπως τον ξέρουμε. Σαν αποτέλεσμα η πανδημία έχει τεράστια ψυχολογική επίπτωση, προκαλώντας απώλεια της αίσθησης ασφάλειας, προβλεψιμότητας, ελέγχου, ελευθερίας και προστασίας. Διάβασα ότι τα ψυχολογικά αποτελέσματα θα είναι χειρότερα από αυτά του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου. Πέραν των έντονων συναισθημάτων, είναι πιθανό να κλονιστεί και η αίσθηση εαυτού κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Αν για παράδειγμα η ταυτότητα κάποιου συνδέεται με το επάγγελμα που ασκεί, είναι πολύ πιθανό να πυροδοτηθεί μια υπαρξιακή κρίση με την απώλεια της εργασίας… Τέλος κάθε απώλεια μπορεί να επισύρει στην επιφάνεια και παλιότερες απώλειες που δεν έχουμε επεξεργαστεί (αδούλευτες απώλειες) και το «ντόμινο» αυτό μπορεί να επιφέρει μεγάλο πόνο.

Δίπλα λοιπόν σε αυτές τις απώλειες και το πένθος, βάλαμε έναν επιθετικό προσδιορισμό, το είπαμε «συλλογικό»! Πράγμα που έχει την σημασία του αφού όλο αυτό που συμβαίνει με τον κορονοιό, έχει αυτή την στιγμή ένα συλλογικό αποτέλεσμα. Ξαφνικά εκεί έξω υπάρχει ο κορονοιός και μας απειλεί! Δυσφορούμε, νιώθουμε αβεβαιότητα και σύγχυση, θυμώνουμε, ανησυχούμε, έχουμε άγχος…και τα συναισθήματα αυτά μας πλήττουν όλους μαζί. Συλλογικά. Και οδηγούν σε μια συλλογική απώλεια και σε ένα συλλογικό πένθος. Όπως κάθε πένθος λοιπόν έχει και αυτό τα στάδια του. Αν τα αναγνωρίσουμε και τα ονομάσουμε θα έχουμε κάνει μια καλή αρχή για να διαχειριστούμε αυτό το πένθος. Τα πέντε στάδια του πένθους είναι: Η Άρνηση, Θλίψη & Θυμός, η Διαπραγμάτευση και τέλος η Αποδοχή.

Αυτά τα 5 στάδια του πένθους, δεν είναι άλλο παρά ανθρώπινες αντιδράσεις που ενεργοποιούνται, χωρίς να σημαίνει ότι όλοι οι πενθούντες περνούν σταδιακά μέσα από αυτά υποχρεωτικά και διαδοχικά, δηλαδή με αυτή τη σειρά. Συνήθως αυτό που παρατηρείται είναι μία κυκλικότητα στην εναλλαγή των σταδίων. Το ίδιο ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει και σε συλλογικό επίπεδο.

Αρχικά υπήρξε η άρνηση. Στο πρώτο στάδιο πένθους, το άτομο που πενθεί δεν μπορεί να δεχτεί ότι αυτή η κατάσταση συμβαίνει στον ίδιο, ότι δηλαδή είναι πραγματικό γεγονός, ενώ αρνείται την ύπαρξη της– μιλάμε για την άρνηση της πραγματικότητας. Πρόκειται για μία προσωρινή ψυχολογική αντίδραση, έναν αμυντικό μηχανισμό που επιτρέπει τη μείωση της έντονης αρχικής φάσης του πόνου.

Ήταν πολύ δύσκολο να αποδεχθούμε ως κοινωνία την πιθανότητα να έχουμε απέναντί μας έναν επικίνδυνο αντίπαλο, έναν θανατηφόρο ίο. Επομένως ήταν πιο εύκολο να πούμε πως ο ιός δεν υπάρχει, αλλά και αν υπάρχει πως δεν είναι επικίνδυνος και πως δεν θα μας επηρεάσει.

Στην συνέχεια, η άρνηση της πραγματικότητας και της αλήθειας δίνει τη θέση της σταδιακά μέσα από την υποχώρησή της σε αυτό που συμβαίνει πραγματικά, σε αυτό που είναι γεγονός. Κάνει την εμφάνισή του ο έντονος ψυχικός πόνος, που όμως δεν είναι εύκολο να γίνει αποδεκτός και κατανοητός. Έτσι το άτομο όσο αντέχει μπαίνει στην θλίψη αν και πολλές φορές «προτιμά» να βιώσει το συναίσθημα του θυμού, ένα συναίσθημα που έχει ενέργεια, και δίνει «δύναμη», καθώς κρατάει τον θυμωμένο άνθρωπο «ψηλά». Και οι εναλλαγές θλίψης και θυμού είναι απρόβλεπτες και έντονες

Το ίδιο ακριβώς κάνει και η κοινωνία που πενθεί.

Θυμώνει μέσα από την συνειδητοποίηση της απώλειάς της. Προσπαθεί να βρει κάποιον για να του ρίξει τις ευθύνες, να τον κατηγορήσει, θεωρεί ότι κάποια άλλη δύναμη (εξουσία, συμφέροντα, αόρατοι παράγοντες) φταίει που η ίδια η κοινωνία πονάει. Όταν λοιπόν χρειάστηκε να επιβληθούν μέτρα και περιορισμοί και μάλιστα με άτσαλο τρόπο, ήρθε και ο θυμός. Ο θυμός της κοινωνίας είναι έντονος, στρέφεται προς τους πάντες και φυσικά η θλίψη που φάνηκε σαν κατάθλιψη σε πολλούς μια και μάθαμε σαν κοινωνία να δείχνουμε τον θυμό αλλά την θλίψη την στρέφουμε προς εμάς…

Το άτομο σιγά σιγά κουράζεται από τις εναλλαγές της θλίψης και του θυμού και αρχίζει και διαπραγματεύεται. Το ίδιο φαίνεται να γίνεται και στο συλλογικό πένθος. Η κοινωνία παζαρεύει την επιθυμητή λύση που δεν θα της προκαλεί το επώδυνο συναίσθημα του πόνου, μία λύση που θα πάρει μακριά τη θλίψη, τον πόνο, τον φόβο για το άγνωστο…

Και τέλος υπάρχει η αποδοχή. Το άτομο που πενθεί γνωρίζει πλέον ότι η απώλεια είναι υπαρκτή, είτε πρόκειται για απώλεια που έχει συμβεί είτε πρόκειται για απώλεια που θα συμβεί. Και στις δύο περιπτώσεις αντιλαμβάνεται αλλά και αποφασίζει ότι δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα, δεν μπορεί να κάνει κάτι διαφορετικό για να αποτρέψει την κατάσταση. Και σε αυτό ακριβώς το στάδιο, το στάδιο της αποδοχής βρίσκεται η δύναμή μας, βρίσκονται τα αποθέματά μας και αυτό συμβαίνει και σε συλλογικό επίπεδο. Αυτό συμβαίνει πράγματι τώρα και χρειάζεται να δούμε πώς θα πορευτούμε. Καλούμαστε να ενεργοποιήσουμε όλες τις δυνάμεις μας.

Tips που σχετίζονται με τον COVID-19

  • Να μείνουμε σε επαφή με το κοινωνικό μας δίκτυο με όποιον τρόπο είναι εφικτό, πράγμα που γίνεται πιο εύκολα τώρα που βγαίνουμε από την κοινωνική απομόνωση. Η Οικογένεια ή οι φίλοι αποτελούν συνήθως δυνατό εξωτερικό στήριγμα
  • Δημιουργούμε μια νέα, προσαρμοσμένη στα καινούρια δεδομένα, ρουτίνα. Αυτό βοηθά στη διατήρηση της αίσθησης ελέγχου και οργάνωσης
  • Καλό θα ήταν να περιορίσουμε τη συνεχή εισροή πληροφοριών και ειδήσεων σχετικά με τον COVID-19 καθώς μπορεί να αυξήσει έντονα το άγχος
  • Να επενδύσουμε σε δημιουργικές δραστηριότητες όπως μαγείρεμα, κηπουρική, τέχνη, διάβασμα, περπάτημα, τρέξιμο
  • Να επιδιώκουμε την επαφή με την φύση όσο πιο συχνά μπορούμε. Είναι πολύτιμη και θεραπευτική αυτή η επαφή
  • Να επικεντρωθούμε στο εδώ-και-τώρα και στις καταστάσεις που νιώθουμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε. Καθώς προσαρμοζόμαστε, τα συναισθήματα πένθους είναι πιθανό να μειώνονται
  • Να αποδεχόμαστε και να σεβόμαστε τους γύρω μας για τις επιλογές και την στάση τους χωρίς κριτική με σεβασμό και στον εαυτό μας
  • Μπορούμε να ζητήσουμε τη βοήθεια και την υποστήριξη ενός ειδικού ψυχικής υγείας αν τα συμπτώματα εντείνονται ή γίνονται μη διαχειρίσιμα
  • Μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με το πιο πνευματικό μας κομμάτι. Η πίστη έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Μπορούμε να ηρεμήσουμε με την προσευχή ή τον διαλογισμό
  • Να παρατηρούμε και να αποδεχθούμε όλα τα συναισθήματα μας και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να πενθήσει, να νιώσει θυμό, θλίψη και να εκφραστεί, να κλάψει
  • Να σκεφτούμε τα δυνατά μας στοιχεία και πως μπορούν να μας στηρίξουν ώστε να προχωρήσουμε. Να θυμηθούμε τι κάναμε σε άλλες μεταβατικές καταστάσεις και πως τις διαχειριστήκαμε; Τι μας βοήθησε να ανακάμψουμε;
  • Στα εσωτερικά στηρίγματα, να πούμε και για την ικανότητα να μένει κανείς με τον εαυτό του και να τον αγαπάει, να τον αποδέχεται γιατί όπως είπε και ο Νίτσε με την αποξένωση από τον εαυτό μας, η μοναξιά μας μετατρέπεται σε φυλακή άρα η αυταγάπη ως βάση είναι βοηθητική και ανακουφιστική

Θα τελειώσω με κάτι που είπε ο Oscar Wilde : «πρέπει να κρατήσω τη σπίθα της αγάπης αναμμένη πάση θυσία. Αν μπω στη φυλακή χωρίς αγάπη, τι θα απογίνει η ψυχή μου;»




Διαβάστε ακόμα

Εγγραφείτε στο